Tháng 12 năm 2005, nước Pháp
kỷ niệm một trăm năm đạo luật phân cách hai quyền bính tôn giáo và dân
sự trong cuộc sống của xă hội nước cộng ḥa của ḿnh. Đạo luật đó như
một dấu chứng lịch sử của những giằng co quyền lực trong một quốc gia
vừa được gọi là trưởng nữ của giáo hội công giáo hoàn vũ vừa là xă hội
tiên phong làm cách mạng đổ máu xóa bỏ chế độ quân chủ liên kết chặt
chẽ với quyền uy tôn giáo. Những năm tháng tiếp liền sau khi đạo luật
ban hành, đôi bên t́m mọi dịp để, hoặc huênh hoang như một bước tiến
bộ nhân loại, hoặc đón nhận như một cuộc bách hại vi phạm quyền tối
thượng quyền uy tôn giáo của con người trong sinh hoạt xă hội.
Một trăm năm trôi qua, đôi
bên đă t́m mọi lư lẽ có tính cách văn hóa hoặc dựa vào những ích lợi
thực tiển chính trị để ‘sống chung’ và tồn tại. Nhưng ngay trong những
năm sau năm 2.000 nghĩa là sau 95 năm khi đạo luật ra đời, và ngay cả
ngày hôm nay, trong những cuộc họp của hội đồng giám mục công giáo
Pháp, trong các đạo luật về cuộc sống dân sự liên quan tôn giáo hay
qua các ủy ban nghiên cứu chuẩn bị các dự án đạo luật liên hệ, những
hiểu ngầm đằng sau đạo luật ấy trồi lên dưới những dạng thức căng thẳng
mới.
Kỳ thực, đằng sau những lời
tuyên bố phân cách hai quyền lực, đôi đường đă có chủ định hay lo âu
về một chủ trương qui kết con người vào một chân trời nhất định :
-
một
bên, người ta đẩy tôn giáo vào sinh hoạt cá nhân; và tự do tôn giáo phải
dừng lại trong giới hạn riêng tư, làm như chiều kích tôn giáo và siêu
nhiên nơi con người nói chung không thể là một yếu tố tích cực nào
trong sinh hoạt cộng đồng ; quyền bính thuần trần tục phải là quyền
tối thượng, chính thức và công khai hướng dẫn và phê phán đạo lư con
người, đồng hóa luật lệ dân sự vào quyền thiêng liêng của lương tâm và
văn hóa công đồng. Nói khác, chính trị phải là tôn giáo mới cho xă hội.
-
phía
bên kia th́ cũng không thể tránh được cám dỗ đồng hóa nước Thiên Chúa
với nước của César. Nếu hôm nay cám dỗ quyền bính César không phải là
mối bận tâm của giáo hội công giáo Pháp và tuyệt đại đa số tín đồ tôn
giáo nầy, th́ cũng không thiếu những thế lực chính trị bên trong xă
hội Pháp đă nhân danh tư cách tôn giáo của ḿnh để nuối tiếc dĩ văng
huy hoàng nào đó của ‘quyền chính trị đồng hóa với tôn giáo’ và chống
lại đạo luật năm 1905. Và cũng không thể không biết đến cám dỗ của
những hệ phái quá khích của các tôn giáo đang nhân danh tôn giáo để
dấy lên những thù hận trong khuôn khổ đấu tranh theo quyền lực César.
Phân cách tôn giáo và chính
trị hôm nay vẫn c̣n và măi c̣n là vấn đề của xă hội và con người nước
Pháp.
Bài học lịch sử về tương
quan và phân cách đạo đời của Pháp là một bài học giới hạn của một dân
tộc, của một lịch sử nhất định bên cạnh trăm ngàn kinh nghiệm của các
dân tộc khác; nhưng đằng sau nét riêng của một khoảnh khắc lịch sử,
chúng ta c̣n nhận ra dấu chỉ của thân phận con người của mọi thời đại.
Bên trên sự phân cách các quyền lực do bàn tay và trí óc con người làm
ra bằng luật lệ của ḿnh, c̣n có phân cách giữa quyền của yêu thương
và quyền của cân đo tính toán và hận thù mà con đường giải quyết chỉ
có luật lệ để trấn áp. Tôn giáo, nếu có quyền uy, th́ quyền uy đó là
sức mạnh của yêu thương, của kẻ đă dạy phải diệt ngă, phải chết ḿnh
đi để yêu thương kẻ khác. Nơi mỗi con người, mỗi giây phút làm người
trong mọi sinh hoạt cá nhân hay tập thể, ngay cả sinh hoạt chính trị
hay tôn giáo đều có sự phân cách và căng thẳng giữa hận thù và yêu
thương như thế.
Thật ngây thơ khi cho rằng
một đạo luật từ phái dân sự nhằm phân cách đạo và đời là giải quyết
được tiến bộ nhân loại, giải quyết sự ra đi của sự hiện diện đạo lư
siêu nhiên trong bất cứ sinh hoạt nào của con người trong cuộc sống cá
nhân cũng như sinh hoạt chính trị xă hội.
Và cũng ngây thơ khi tin rằng
một xă hội nào đó trên trần gian nầy, dù đó là một xă hội mang danh
hiệu tôn giáo, mà không c̣n bị cám dỗ đồng hóa quyền uy của ḷng yêu
thương với sức mạnh của César.
|